Viêm họng là một trong những bệnh lý phổ biến nhất ở trẻ nhỏ, đặc biệt vào thời điểm giao mùa hoặc khi thời tiết thay đổi đột ngột. Tuy không quá nghiêm trọng nếu được xử lý sớm, nhưng viêm họng ở trẻ có thể dễ dàng tiến triển thành các biến chứng phức tạp như viêm amidan, viêm phế quản, viêm tai giữa… nếu ba mẹ chủ quan. Việc nhận biết dấu hiệu viêm họng sớm ở trẻ đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc can thiệp kịp thời và bảo vệ sức khỏe hô hấp cho con.
Không giống người lớn, trẻ nhỏ không thể mô tả rõ ràng cảm giác khó chịu trong cổ họng. Do đó, ba mẹ cần đặc biệt tinh ý quan sát những biểu hiện bên ngoài, dù là nhỏ nhất, để có thể phát hiện bệnh từ sớm. Bài viết này sẽ giúp bạn nhận diện 7 dấu hiệu viêm họng thường gặp ở trẻ, hiểu nguyên nhân và cách xử lý phù hợp nhất.
Phụ huynh cần theo dõi thường xuyên các dấu hiệu viêm họng ở trẻ.
Viêm họng ở trẻ là gì?
Viêm họng là tình trạng viêm nhiễm ở niêm mạc họng do virus hoặc vi khuẩn gây ra. Ở trẻ nhỏ, hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, cộng với môi trường sống nhiều nguy cơ (bụi, khói, thay đổi thời tiết…) khiến trẻ dễ bị viêm họng hơn.
Một số nguyên nhân gây viêm họng ở trẻ:
- Virus: Chiếm đến 70–80% các ca viêm họng (như Rhinovirus, Influenza, Adenovirus…)
- Vi khuẩn: Thường gặp là liên cầu khuẩn beta tan huyết nhóm A (Streptococcus pyogenes) – có thể gây viêm họng mủ.
- Tác nhân khác: Không khí khô, ô nhiễm, dị ứng, uống nước lạnh thường xuyên…
Viêm họng có thể là cấp tính hoặc mạn tính. Nếu phát hiện sớm, trẻ có thể hồi phục nhanh chỉ sau vài ngày nghỉ ngơi và chăm sóc đúng cách.
Vì sao trẻ dễ bị viêm họng hơn người lớn?
Không phải ngẫu nhiên mà trẻ nhỏ lại dễ bị viêm họng đến vậy. Dưới đây là những lý do chính:
| NGUYÊN NHÂN | CỤ THỂ |
| Hệ miễn dịch chưa hoàn thiện | Trẻ dưới 5 tuổi có khả năng chống lại virus/bacteria yếu hơn người lớn |
| Cấu trúc họng và đường hô hấp nhỏ | Các cấu trúc dễ bị sưng viêm, gây tắc nghẽn và khó thở khi nhiễm trùng xảy ra |
| Thói quen sinh hoạt | Thường xuyên đưa tay vào miệng, không che miệng khi ho – tăng nguy cơ nhiễm khuẩn |
| Tiếp xúc môi trường ô nhiễm | Trẻ sống ở đô thị, gần đường lớn, hoặc thường xuyên tiếp xúc với khói bụi, hóa chất |
| Dinh dưỡng chưa đầy đủ | Chế độ ăn thiếu chất làm suy giảm khả năng miễn dịch, đặc biệt thiếu kẽm, vitamin C |
Tất cả những yếu tố này khiến trẻ trở thành “đối tượng dễ tổn thương” trong mùa bệnh hô hấp.
Dấu hiệu nhận biết viêm họng sớm ở trẻ
Viêm họng ở trẻ không “ồn ào” ngay từ đầu mà thường bắt đầu bằng những dấu hiệu nhỏ, dễ bị nhầm với việc “trẻ quấy bình thường”. Để giúp ba mẹ không bỏ sót bất kỳ biểu hiện nào, dưới đây là 7 dấu hiệu điển hình:
Trẻ ho nhẹ kéo dài, thường xuất hiện vào buổi sáng
Trẻ có thể ho từng tiếng ngắt quãng, ho khan nhẹ, đặc biệt vào sáng sớm sau khi ngủ dậy. Đây là phản xạ tự nhiên của cơ thể nhằm loại bỏ dịch tiết hoặc tác nhân kích ứng tại vùng hầu họng.
Bé có cảm giác vướng cổ, ngứa rát, hay khò khè nhẹ
Trẻ thường xuyên nuốt nước bọt, có hành vi đưa tay lên gãi cổ, hoặc tỏ ra khó chịu khi ăn. Trẻ lớn hơn có thể than “cổ con ngứa” hoặc “nuốt thấy cộm”.
Hơi thở có mùi hôi nhẹ dù không có bệnh răng miệng
Đây là biểu hiện ít được chú ý nhưng lại có giá trị cảnh báo sớm. Trẻ có thể có mùi hôi nhẹ trong hơi thở dù không có tổn thương răng nướu. Mùi thường lờ mờ, xuất hiện rõ nhất vào buổi sáng sớm.
Trẻ chán ăn, bỏ bú hoặc kêu đau khi nuốt
Trẻ nhỏ thường bú ít, nhả ti sớm; trẻ lớn có thể từ chối thức ăn cứng, nóng hoặc cay. Trẻ phản ứng rõ khi nuốt – nhăn mặt, rên nhẹ hoặc quay đầu đi.
Sốt nhẹ – âm ỉ vào buổi chiều hoặc tối
Trẻ có thể sốt nhẹ (37.5–38.5°C), thường xuất hiện vào cuối ngày. Sốt không kèm rét run hoặc mệt nặng, dễ bị nhầm với mệt do vận động hoặc ngủ ít.
Hạch cổ sưng nhẹ hoặc trẻ phản ứng khi chạm vào vùng cổ
Hệ bạch huyết phản ứng lại viêm nhiễm bằng cách làm sưng các hạch vùng cổ. Trẻ có thể nghiêng đầu, chạm vào cổ nhiều lần hoặc khó chịu khi được ôm cổ.
Giọng khàn, khóc nhỏ hơn hoặc mất tiếng tạm thời
Trẻ có thể nói nhỏ, khóc không vang như thường lệ, hoặc ngừng hát dù trước đó hay hoạt náo. Đây là dấu hiệu cho thấy dây thanh âm bị ảnh hưởng bởi tình trạng viêm lan rộng.
Những yếu tố khiến tình trạng viêm họng nặng thêm
Viêm họng ở trẻ nhỏ, nếu được phát hiện sớm và chăm sóc đúng cách, thường sẽ tự khỏi sau vài ngày. Tuy nhiên, trên thực tế, nhiều trường hợp bệnh trở nặng do phụ huynh chưa nhận diện được các yếu tố nguy cơ có thể khiến tình trạng viêm nhiễm trở nên phức tạp. Dưới đây là những nguyên nhân phổ biến nhất làm gia tăng mức độ nghiêm trọng của viêm họng ở trẻ:
Không giữ ấm vùng cổ và mũi – họng cho trẻ, đặc biệt khi thay đổi thời tiết
Trẻ em rất nhạy cảm với sự thay đổi nhiệt độ. Khi nhiệt độ môi trường giảm nhanh, đặc biệt vào ban đêm hoặc lúc sáng sớm, nếu trẻ không được quàng khăn, mặc đủ ấm hoặc ngủ dưới điều hòa không hợp lý, niêm mạc họng sẽ dễ bị tổn thương, làm bệnh tiến triển nhanh hơn.
Môi trường sống ô nhiễm, độ ẩm không khí thấp hoặc khói bụi nhiều
Không khí khô hanh, nhiều bụi mịn, khói thuốc lá hoặc khói xe… đều là những tác nhân kích thích mạnh vùng hầu họng. Niêm mạc họng của trẻ vốn đã mỏng và nhạy cảm, khi tiếp xúc với các chất kích ứng này sẽ dễ bị viêm lan rộng, thậm chí lan xuống khí – phế quản.
Chế độ ăn uống và sinh hoạt không phù hợp khi trẻ đang viêm họng
Một số thói quen chăm sóc sai cách có thể khiến tình trạng viêm họng ở trẻ trở nên trầm trọng hơn, điển hình như:
- Cho trẻ uống nước lạnh, đá lạnh hoặc ăn kem khi đang có triệu chứng ngứa cổ, ho.
- Ăn thực phẩm chiên rán, nhiều dầu mỡ, cay nóng – dễ gây kích ứng niêm mạc họng.
- Trẻ la hét, nói nhiều hoặc khóc liên tục làm dây thanh bị tổn thương thêm.
Tự ý sử dụng kháng sinh hoặc dùng thuốc không đúng chỉ định
Việc sử dụng thuốc, đặc biệt là kháng sinh, không theo chỉ dẫn y tế có thể gây ra tình trạng kháng thuốc, làm viêm họng kéo dài, thậm chí dẫn đến biến chứng như viêm amidan mủ, viêm tai giữa, viêm xoang.
Vệ sinh răng miệng – họng không được chú trọng hằng ngày
Khi trẻ bị viêm họng, nhiều ba mẹ lo sợ con đau mà ngại vệ sinh răng miệng, hoặc bỏ qua việc súc miệng sau ăn. Tuy nhiên, việc không làm sạch vùng miệng – họng lại tạo điều kiện cho vi khuẩn sinh sôi, làm viêm lan rộng và tái phát thường xuyên.
Không theo dõi sát các dấu hiệu cảnh báo diễn tiến nặng
Một số ba mẹ thấy con hết sốt là nghĩ đã khỏi, mà không theo dõi các dấu hiệu đi kèm như: ho kéo dài, khò khè nặng hơn, kém ăn, thở gấp… Việc chủ quan, bỏ sót dấu hiệu quan trọng có thể khiến bệnh âm thầm chuyển nặng, nhất là ở trẻ dưới 2 tuổi.
Hiểu rõ các dấu hiệu viêm họng và nhận biết khi bệnh tiến triển nặng để có những biện pháp can thiệp kịp thời, tránh nguy hiểm cho trẻ.
Ba mẹ nên làm gì khi thấy trẻ có dấu hiệu viêm họng?
Khi nhận thấy những dấu hiệu viêm họng sớm ở trẻ như ho nhẹ, khó nuốt, khàn tiếng hoặc sốt nhẹ, phụ huynh không nên chủ quan nhưng cũng không cần quá lo lắng. Điều quan trọng là cần xử lý đúng cách ngay từ đầu để kiểm soát triệu chứng, hạn chế nguy cơ biến chứng và giúp trẻ hồi phục nhanh hơn. Dưới đây là những bước cần thực hiện:
Theo dõi sát các biểu hiện của trẻ trong 48–72 giờ đầu
Ở giai đoạn đầu, viêm họng thường do virus và có thể tự khỏi nếu trẻ được nghỉ ngơi và chăm sóc phù hợp. Tuy nhiên, ba mẹ cần ghi nhận và theo dõi kỹ các triệu chứng mỗi ngày, bao gồm:
- Nhiệt độ cơ thể (đo ít nhất 2 lần/ngày)
- Mức độ ho, khò khè, giọng nói
- Mức độ ăn uống, giấc ngủ
- Tình trạng sưng hạch cổ, nhức đầu, mệt mỏi
Giữ ấm cơ thể và vùng cổ cho trẻ
Việc giữ ấm đặc biệt quan trọng, nhất là ở vùng cổ, ngực và gan bàn chân. Đây là các khu vực dễ bị ảnh hưởng khi nhiệt độ môi trường thay đổi, nhất là vào sáng sớm và ban đêm.
- Mặc áo có cổ hoặc quàng khăn mỏng khi trời trở lạnh
- Không để trẻ ngồi dưới luồng gió trực tiếp của quạt, điều hòa
- Hạn chế tắm vào buổi tối, không tắm nước lạnh
Cho trẻ uống đủ nước ấm, bổ sung thực phẩm giàu dinh dưỡng
Trẻ bị viêm họng thường lười ăn và dễ mất nước. Vì vậy, cần cho trẻ:
- Uống nước ấm thường xuyên (nước lọc, nước rau củ hấp, nước mật ong pha loãng – dành cho trẻ trên 1 tuổi)
- Ăn thực phẩm dễ nuốt như cháo lỏng, súp, bột yến mạch, canh rau củ
- Tránh thực phẩm lạnh, chiên rán, cay nóng, quá mặn
Vệ sinh răng miệng và súc họng đúng cách
Vệ sinh răng miệng – họng là một bước bắt buộc trong chăm sóc trẻ bị viêm họng, giúp hạn chế vi khuẩn và giữ vùng họng luôn sạch sẽ, thông thoáng.
- Với trẻ nhỏ: Dùng gạc rơ miệng thấm nước muối sinh lý để lau nhẹ vùng miệng sau ăn và trước ngủ
- Với trẻ lớn: Tập thói quen súc miệng bằng nước muối sinh lý ấm 2–3 lần/ngày
- Hạn chế dùng nước súc miệng cay hoặc có cồn mạnh, có thể gây kích ứng thêm
Cho trẻ nghỉ ngơi đầy đủ và tránh tiếp xúc môi trường khói bụi
Khi bị viêm họng, cơ thể trẻ cần được nghỉ ngơi tối đa để tập trung phục hồi hệ miễn dịch. Đồng thời, hạn chế tối đa các tác nhân gây hại từ môi trường:
- Nghỉ học ít nhất 1–2 ngày nếu trẻ sốt hoặc ho nhiều
- Hạn chế cho trẻ ra ngoài trời vào giờ cao điểm ô nhiễm
- Không để người lớn hút thuốc gần trẻ hoặc dùng chất xịt khử mùi mạnh trong nhà
Sử dụng sản phẩm hỗ trợ làm dịu họng phù hợp với lứa tuổi
Hiện nay, có nhiều sản phẩm hỗ trợ giảm ho, làm dịu họng từ thành phần tự nhiên, an toàn cho trẻ từ 1 tuổi trở lên. Trong đó, các sản phẩm chứa keo ong xanh được các chuyên gia khuyến khích sử dụng vì:
- Có tác dụng kháng khuẩn, kháng viêm tự nhiên
- Làm dịu niêm mạc họng, hỗ trợ giảm ho, giảm đau rát cổ họng
- Tăng cường miễn dịch vùng hầu họng, giúp trẻ phục hồi nhanh
Một trong những lựa chọn phổ biến hiện nay là xịt họng keo ong xanh Tracybee – sản phẩm chuyên biệt dành cho trẻ nhỏ, có thành phần keo ong xanh quý hiếm nhập khẩu từ Brazil.
Thường xuyên xịt họng keo ong xanh giúp kháng khuẩn họng cho trẻ, hạn chế các dấu hiệu viêm họng xuất hiện.
Viêm họng ở trẻ nhỏ là bệnh lý phổ biến nhưng không thể xem nhẹ. Việc nhận biết dấu hiệu viêm họng sớm – từ những biểu hiện rất nhỏ như ho nhẹ buổi sáng, bé chán ăn, hơi thở có mùi lạ – sẽ giúp ba mẹ chủ động hơn trong việc chăm sóc và can thiệp kịp thời, tránh để bệnh diễn tiến nặng, kéo dài hoặc gây biến chứng.
Đừng chờ đến khi trẻ sốt cao hay ho nặng mới xử lý. Việc quan sát kỹ lưỡng, giữ ấm, vệ sinh miệng họng đúng cách và hỗ trợ bằng các giải pháp phù hợp ngay từ đầu sẽ giúp trẻ nhanh hồi phục và hạn chế tái phát.
Với sự tinh tế và kiên nhẫn trong chăm sóc hằng ngày, ba mẹ không chỉ giúp con vượt qua viêm họng hiệu quả mà còn xây dựng nền tảng miễn dịch vững chắc cho con trong những năm đầu đời.
